Hoe ga je om met grensoverschrijdend gedrag op werk?

Grensoverschrijdend gedrag zoals intimidatie, pesten of seksueel wangedrag hoort nooit bij je werk. Je hebt recht op een veilige werkplek, en dat betekent: serieus genomen worden als je iets meldt.

De eerste stap is vaak intern: meld het bij je leidinggevende, HR of vertrouwenspersoon. Wordt er niets met je melding gedaan, of verslechtert de situatie? Dan kun je juridische stappen zetten. Denk aan klachtenprocedures, het inschakelen van de bedrijfsarts of het extern melden.

Tip: houd bewijs bij van wat er gebeurt. En zoek hulp. Je staat er niet alleen voor.

Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer is gedrag dat een negatieve invloed heeft op de waardigheid van de werknemer. Het kan dan gaan om pesten, discriminatie, agressie of seksuele intimidatie. Het gaat daarbij niet alleen om fysiek contact. Ook woorden, gebaren en andere handelingen kunnen grensoverschrijdend zijn. Het is een vorm van een arbeidsconflict.

Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer kent verschillende vormen: het kan gaan om woorden, gebaren of direct contact. Hieronder vind je concrete voorbeelden van elk type gedrag.

Verbaal gedrag (woorden)

Dit omvat alle ongewenste uitingen in woorden, zoals schelden, bedreigen, vernederen, seksueel getinte opmerkingen, intieme vragen over je privéleven of dubbelzinnige toespelingen.

Non-verbaal gedrag (gebaren en gezichtsuitdrukkingen)

Hieronder vallen gedragingen zonder woorden, zoals buitensluiten, minachtende blikken, seksueel getinte gebaren, te dichtbij komen staan of het tonen van ongepaste afbeeldingen of berichten.

Fysiek gedrag (direct lichamelijk contact)

Dit betreft alle vormen van ongewenst lichamelijk contact, zoals slaan, schoppen, ongewenste aanrakingen, aanranding of verkrachting.

De wet maakt geen onderscheid tussen ‘lichte’ en ‘zware’ vormen van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Als jij een gedraging als grensoverschrijdend ervaart, dan is dat zo. Je werkgever moet dit serieus nemen.

Als werknemer heb je sterke rechten bij grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer:

1. Recht op een veilige werkplek

Je werkgever moet zorgen voor een veilige werkomgeving (zorgplicht volgens artikel 7:658 BW). Dit betekent dat je werkgever (seksueel) grensoverschrijdend gedrag moet voorkomen en aanpakken.

2. Bescherming tegen discriminatie

Grensoverschrijdend gedrag is vaak een vorm van discriminatie. Dit is verboden volgens de Algemene wet gelijke behandeling.

3. Bescherming tegen vergelding

Je werkgever mag je niet benadelen, omdat je een melding hebt gedaan. Je mag bijvoorbeeld niet worden ontslagen omdat je aan de bel hebt getrokken.

4. Recht op loondoorbetaling

Word je ziek door grensoverschrijdend gedrag? Dan moet je werkgever je loon doorbetalen. Je hebt ook recht op re-integratie in een veilige werkomgeving.

Als het gaat om grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer heeft je werkgever niet alleen een zorgplicht, maar ook concrete verplichtingen. De wet schrijft voor wat een werkgever moet doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen en aan te pakken.

Dit zijn de belangrijkste verplichtingen:

• Een beleid hebben tegen grensoverschrijdend gedrag (‘protocol grensoverschrijdend gedrag werkvloer’)
• Een klachtenprocedure hebben
• Meldingen serieus onderzoeken
• Maatregelen nemen als grensoverschrijdend gedrag wordt vastgesteld

Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer meld je het liefst zo snel mogelijk bij je werkgever. Daar lees je verderop meer over. Maar er zijn ook praktische zaken waar je meteen mee kunt beginnen.

Verzamel bewijsmateriaal

Maak je grensoverschrijdend gedrag mee? Dan is het belangrijk om direct actie te ondernemen. Begin met het documenteren van alles wat er gebeurt. Schrijf situaties op met datum en tijd, en bewaar alle relevante communicatie zoals e-mails en chatberichten. Noteer ook wie er bij waren als er getuigen waren van het gedrag.

Wil je bewijs verzamelen door gesprekken stiekem op te nemen? Lees dan eerst ons artikel ‘Het opnemen van gesprekken bij arbeidsconflicten’.

Trek een duidelijke grens

Het aangeven van grenzen bij grensoverschrijdend gedrag kan erg moeilijk zijn, zeker als er sprake is van een machtsverschil of als je bang bent voor de gevolgen. Toch is het heel belangrijk om duidelijk te maken dat het gedrag ongewenst is.

Hier volgen concrete handvatten voor het aangeven van je grenzen:

In directe gesprekken

Bereid jezelf goed voor op het moment dat je je grens aangeeft. Enkele formuleringen die je kunt gebruiken:

“Ik voel me ongemakkelijk wanneer je [beschrijf het gedrag]. Ik wil graag dat dit stopt.”

“Dit soort opmerkingen/gedrag zijn voor mij niet acceptabel. Ik verwacht dat je hier direct mee stopt.”

“Ik waardeer onze professionele relatie, maar [beschrijf het gedrag] overschrijdt voor mij een grens. Dit moet stoppen.”

Spreek in de ik-vorm en blijf zakelijk. Beschrijf het gedrag zo concreet mogelijk en geef duidelijk aan wat je verwacht.

Schriftelijke communicatie

Het is belangrijk om je mondelinge grens ook schriftelijk te bevestigen. Dit kun je bijvoorbeeld doen via e-mail:

“Zoals besproken tijdens ons gesprek van vandaag wil ik bevestigen dat ik het [beschrijf gedrag] als ongewenst ervaar en heb verzocht dit te stoppen.”

Bewaar alle correspondentie en print belangrijke e-mails en stuur ze door naar je privé e-mailadres.

Als direct aanspreken moeilijk is

Vind je het te moeilijk om iemand direct aan te spreken? Dat is begrijpelijk. Je kunt dan:

• Een collega vragen om bij het gesprek aanwezig te zijn.
• Je grens eerst per e-mail aangeven en daarna een gesprek plannen.
• De hulp inroepen van een leidinggevende of vertrouwenspersoon die het gesprek met je kan voeren.

Het belangrijkste is dat je op een manier die voor jou veilig voelt, duidelijk maakt dat het gedrag moet stoppen.

Het bijhouden van een dagboek is ook belangrijk. Schrijf daarin op wat er gebeurt en wanneer. Noteer ook hoe het grensoverschrijdende gedrag je werk beïnvloedt. Bewaar dit dagboek niet op je werk maar thuis of op een persoonlijk apparaat. Zo kan niemand er zonder jouw toestemming bij.

Tot slot is het belangrijk om steun te zoeken. Praat met mensen die je vertrouwt over wat je meemaakt. Als het gedrag impact heeft op je gezondheid, schakel dan professionele hulp in. Meld je bij de bedrijfsarts als je gezondheidsklachten krijgt. Het is ook vaak verstandig om een arbeidsjurist in te schakelen voor juridische hulp. Kortom, je hoeft deze situatie niet alleen te doorstaan.

Als je te maken krijgt met grensoverschrijdend gedrag, kun je dit op verschillende manieren binnen je organisatie aan de orde stellen. We bespreken hier de drie belangrijkste routes.

Als je te maken krijgt met grensoverschrijdend gedrag, kun je dit op verschillende manieren binnen je organisatie aan de orde stellen. We bespreken hier de drie belangrijkste routes.

Bij je leidinggevende of directie

De meest directe weg is het bespreken van het gedrag met je leidinggevende. Je leidinggevende moet actie ondernemen en heeft de bevoegdheid om maatregelen te nemen.

Heb je meer vertrouwen in een andere leidinggevende, bijvoorbeeld je naasthogere leidinggevende of iemand van de directie? Dan kun je ook bij hen terecht. Dit is zeker aan te raden als je eigen leidinggevende betrokken is bij het grensoverschrijdende gedrag.

Bij HR

De HR-afdeling kan een belangrijke faciliterende rol spelen bij het melden van grensoverschrijdend gedrag. HR waarborgt de zorgvuldigheid van het proces en kan ervoor zorgen dat er op de juiste manier wordt gehandeld.

Belangrijk om te weten is dat HR geen vertrouwenspersoon is. HR zal altijd de leidinggevende of directie moeten betrekken bij de melding. HR kan je wel helpen bij het voorbereiden van een gesprek met je leidinggevende en aanwezig zijn bij dit gesprek om de procedure te bewaken.

Bij de vertrouwenspersoon

Voor een vertrouwelijk gesprek kun je terecht bij de vertrouwenspersoon van je organisatie. Anders dan bij een melding bij je leidinggevende of HR, blijft een gesprek met de vertrouwenspersoon in principe geheim. Je werkgever hoort alleen van je melding als jij daar toestemming voor geeft. De vertrouwenspersoon kan, als jij dat wilt, ook een anonieme melding doen.

Melden in een kleine organisatie

Werk je in een kleine organisatie zonder HR-afdeling? Ook dan zijn er mogelijkheden om grensoverschrijdend gedrag aan te kaarten. De meest directe weg is een gesprek met de eigenaar of directeur, eventueel samen met een collega die je vertrouwt. Daarnaast kun je altijd terecht bij de bedrijfsarts, die een geheimhoudingsplicht heeft.

Heeft je organisatie een interne of externe vertrouwenspersoon? Dan kun je ook bij deze persoon terecht voor een vertrouwelijk gesprek. Op dit moment is een wetsvoorstel in behandeling dat werkgevers met tien of meer werknemers verplicht een vertrouwenspersoon aan te stellen.

De vertrouwenspersoon vervult een bijzondere rol binnen de organisatie. Deze persoon is er speciaal voor jou en staat los van de gewone organisatiestructuur. Bij de vertrouwenspersoon kun je in alle rust je verhaal doen en je mogelijkheden bespreken.

De vertrouwenspersoon:

• Luistert naar je verhaal zonder direct actie te ondernemen
• Bespreekt met jou welke stappen mogelijk zijn
• Helpt je bij het maken van keuzes over vervolgstappen
• Kan je begeleiden bij het doen van een formele melding
• Kan je doorverwijzen naar professionele hulp
• Behandelt alles wat je vertelt strikt vertrouwelijk

De vertrouwenspersoon onderneemt alleen actie als jij dat wilt. Besluit je dat je (nog) geen formele melding wilt doen? Dan blijft je verhaal tussen jou en de vertrouwenspersoon. Wel kan de vertrouwenspersoon, zonder namen te noemen, signalen afgeven aan de organisatie als er vaker meldingen over vergelijkbare situaties zijn.

Soms reageert een werkgever niet adequaat op een melding van grensoverschrijdend gedrag. De situatie kan dan zelfs verergeren, bijvoorbeeld omdat je werkgever de melding niet serieus neemt of omdat je nadelige gevolgen ondervindt van het feit dat je een melding hebt gedaan. In zulke gevallen kun je externe stappen zetten. Er zijn verschillende instanties die je kunnen helpen.

College voor de Rechten van de Mens

Als eerste kun je terecht bij het College voor de Rechten van de Mens. Het College beoordeelt of er in jouw situatie sprake is van discriminatie. Hun oordeel is weliswaar niet bindend, maar werkgevers nemen het meestal wel serieus. Een belangrijk voordeel is dat deze procedure gratis is.

De Arbeidsinspectie inschakelen

De Arbeidsinspectie is een tweede mogelijkheid. Als er sprake is van structureel ongewenst gedrag waar meerdere werknemers aan bloot worden gesteld, kan de inspectie controleren of de werkgever voldoende beleid voert op deze onderwerpen.

Als dat niet zo is, kan de Arbeidsinspectie boetes opleggen. Ook kunnen ze je werkgever dwingen om maatregelen te nemen tegen het grensoverschrijdende gedrag.

Wil je de arbeidsinspectie inschakelen om grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer te melden? Gebruik het klachtformulier op de site van de Arbeidsinspectie. Kies bij het invullen ‘nee’ op de vraag of de melding een acuut levensgevaarlijke situatie betreft. Kies daarna voor het onderwerp ‘Arbeidsomstandigheden’ en ‘Psychosociale arbeidsbelasting’.

Naar de rechter stappen

Als laatste optie kun je juridische stappen zetten. Via een kort geding kun je de rechter vragen om directe maatregelen op te leggen. In een bodemprocedure kun je een schadevergoeding eisen. Ook kun je de rechter vragen je arbeidsovereenkomst te ontbinden met toekenning van een vergoeding. Deze weg is ingrijpend maar kan noodzakelijk zijn als andere oplossingen niet werken.

Soms is de situatie zo ernstig dat je niet meer bij je werkgever kunt blijven werken. Een vaststellingsovereenkomst kan dan een oplossing zijn. Dit is een overeenkomst waarin je met je werkgever afspreekt hoe je dienstverband eindigt.

In een vaststellingsovereenkomst – ook wel VSO genoemd – kun je afspraken maken over:

• De einddatum van je dienstverband
• Een ontslagvergoeding
• Vrijstelling van werk
• Een positief getuigschrift
• Vergoeding van juridische kosten

Teken nooit zomaar een VSO. Je VSO laten controleren is een absolute must. We kijken graag met je mee of je een passende ontslagvergoeding krijgt en of met de vaststellingsovereenkomst je WW-rechten voldoende veilig gesteld worden.

Zoek professionele hulp

Als je last hebt van wat je meemaakt, is het belangrijk om tijdig professionele hulp te zoeken. Je huisarts kan je helpen inschatten welke ondersteuning je nodig hebt. Soms is het nodig om een psycholoog in te schakelen die je helpt bij het verwerken van je ervaringen. Ook de bedrijfsarts kan een belangrijke rol spelen, zeker als je merkt dat het werk je te zwaar wordt.

Neem rust als dat nodig is

Grensoverschrijdend gedrag kan veel energie kosten. Als je merkt dat je overbelast raakt, is het belangrijk om tijdig aan de bel te trekken. Meld je zo nodig ziek. Je kunt ook met je werkgever overleggen over tijdelijk ander werk. En soms helpt het al om even vrij te nemen om tot rust te komen en je situatie op een rijtje te zetten.

Zorg voor ondersteuning

Je hoeft er niet alleen voor te staan. Een arbeidsjurist kan je adviseren over je rechten en plichten. Daarnaast is het belangrijk om steun te zoeken bij familie en vrienden die je vertrouwt. Zij kunnen een luisterend oor bieden en je helpen om door de situatie heen te komen.

Elke situatie van grensoverschrijdend gedrag is anders. Wat in jouw situatie de beste aanpak is, hangt af van veel factoren. Daarom is het verstandig om je te laten adviseren door een specialist in het arbeidsrecht.

Als het grensoverschrijdend gedrag zodanig is dat terugkeer naar de werkvloer geen optie meer is, kunnen wij je helpen. De arbeidsjuristen van Onbezorgd ontslag zijn gespecialiseerd in het onderhandelen over vaststellingsovereenkomsten waarbij we ervoor zorgen dat je rechten optimaal worden beschermd. Door onze ruime ervaring met ontslagzaken weten we precies waar je op moet letten en hoe je tot de beste afspraken komt.

In het eerste gesprek bespreken we jouw situatie en geven we een eerste advies over de mogelijkheden. We vertellen je ook precies wat we voor je kunnen betekenen en maken heldere afspraken over de kosten. Je staat er niet alleen voor. Neem contact met ons op en we helpen je verder.